Kentsel Dönüşüm İle İlgili Hukuki Görüşler

Günümüzün en büyük problemlerinden biri olan hızlı şehirleşme birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Özellikle doğal afetlerin varlığı görmezden gelinerek yapılan eski yapılar veya zamana bağlı hasar görmüş yapılar, kentsel dönüşümü zorunlu hale getirmiştir. Bu konuda yapılan çalışmalar kentsel dönüşümün gerekliliğini gösterdiği gibi, kentsel dönüşüm ile ilgili hukuki görüşler aynı ölçüdedir. Aynı zamanda kentsel dönüşümün, kültürel mirası gelecek nesillere aktarabilmek amacıyla da yapıldığı görülmektedir. Ancak günümüzde Türkiye’nin deprem ülkesi olması sebebiyle riskli bölgelerde gerçekleştirilen veya gerçekleştirilmesi düşünülen kentsel dönüşüm projelerinin asıl amacı doğal afet gibi durumlarda can ve mal kaybının önüne geçmektir.

Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Amacı Nedir?

Kentsel dönüşüm kapsamının belirlenmesi idarenin takdirindedir. Ancak söz konusu kapsam belirlenirken şüphesiz hukuki kurallar çerçevesinde ilerlemek zorunludur. Kentsel dönüşüme konu alan yerler mahalle, semt veya şehirde bulunan herhangi bir alan olabilir. Aynı zamanda kamusal alanlarda kentsel dönüşüm alanları içerisindedir. Kamusal alanlar ise toplum tarafından ortaklaşa kullanılan yerlerdir. Tüm bu bilgiler doğrultusunda kentsel dönüşümün şehirde bulunan herhangi bir yer olmasının önünde teoride bir engel yoktur.

Kentsel Dönüşümün Hukuki Boyutu Nedir?

Ülkemizde gerçekleşen kentsel dönüşümler 3194 sayılı İmar Kanunu göre gerçekleşmektedir. Söz konusu kanunun amacı, yapıların belirli bir plan doğrultusunda çevre şartlarına uyacak şekilde düzenlemesidir. Aynı zamanda İmar Kanunu, kamu yararına bir durumdur. Söz konusu durumla alakalı Danıştay’ın aldığı birçok karar mevcuttur. Kentsel dönüşümün gerçekleşebilmesi için İmar Kanunu’nun 18. Maddesi gereğince mal sahiplerinin izninin alınması gerekmektedir. Mal sahiplerinin izni alınmadan, mal sahipleri ile görüşülmeden kentsel dönüşüme konu olan yerde bulunan yapılar üzerinde kentsel dönüşüm uygulamasının yapılması hukuka aykırıdır. İmar Kanunu’nun 18. Maddesince mal sahiplerinin izninin alınması gerekliliği, kentsel dönüşüm ile ilgili hukuki görüşler konusunda da sabittir.

Kentsel Dönüşüm İle İlgili Hukuki Görüşler

Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında Sıklıkla Karşılaşılan Hukuki Sorunlar Nelerdir?

Kentsel dönüşüm uygulamalarında sıklıkla karşılaşılan hukuki sorunlar mevcuttur, söz konusu durumlar kentsel dönüşüm uygulamasını aksatabildiği gibi kentsel dönüşümün gerçekleşmesini de durdurabilmektedir. Kentsel dönüşüm uygulamalarında sıklıkla karşılaşılan hukuki sorunlar ise şöyledir;

-Özel Mülkiyete İlişkin Sınırlamalar: Kentsel dönüşüm uygulamaları kişilerin mülkiyet haklarını çoğu zaman etkilemektedir, bu konuda Anayasanın 35. Maddesine göre kamu yararının açık olduğu durumlarda kişinin mülkiyet hakkı sınırlandırılabilir şeklinde ifade edilmektedir. Bu sebeple kentsel dönüşüm uygulamalarında mülkiyet üzerinde hak sahibi olan kişilerle hukuki boyutta sorunlar yaşanmaktadır.

-Kazanılmış Haklar: Kentsel dönüşüm uygulamalarından önce kişilerin sahip olduğu kazanılmış hakların kentsel dönüşüm uygulamaları sebebiyle kaybedildiği durumlar olabilir. Söz konusu durumlarda hukuki tartışmalar yaşanmaktadır. Ancak kural olarak imar planlarında yapılan değişikliklerin geriye dönük bir etkisinin olmadığı sabittir. Bu sebeple kentsel dönüşümden önce verilen ruhsatların geçerli olduğunu söylemek mümkündür.

Yukarıda belirtilen hukuki sorunlar, kentsel dönüşüm uygulamalarında karşılaşılan başlıca sorunlardır. Söz konusu sorunların çözüldüğü durumlar olabildiği gibi çözülemediği veya çözülmesinin çok uzun sürdüğü durumlarda olabilmektedir.

Kentsel Dönüşüm Aşamalarının Yargısal Denetimi

Kentsel dönüşüm uygulamaları birden fazla aşamadan oluşmaktadır. Yani kentsel dönüşüm uygulamalarında birden çok idarenin görev alması gerekebilir. Bu konuda kentsel dönüşümün her bir aşamasının başlı başına dava konusu olması, tek bir aşama üzerine dava açılabilmesine de imkân vermektedir. Bu sebeple idari aşamaların birisinde uygulanan yürütmeyi durdurma kararı, kentsel dönüşüm uygulamasını durduracaktır. Söz konusu durumlar sebebiyle kentsel dönüşüm uygulamalarının yavaş işlediğini söylemek mümkündür. Ancak doğal afet gibi acil durumlarda kentsel dönüşüm uygulamalarının olabildiğince hızlı gerçekleşmesi için alınan kararlar vardır.